Интегрированный урок по чеченскому и русскому языкам в 4 классе на тему: " ПРЕДЛОГ. ДЕШТ1АЬХЬЕ"

НОХЧИЙН, ОЬРСИЙН МЕТТИЙН ЙИЛЛИНА

4-ЧУ КЛАССЕХЬ.

УРОКАН ТЕМА:

«ПРЕДЛОГ. ДЕШТ1АЬХЬЕ»

________________________________________________________

Урокан чулацам: Предлог. Дешт1аьхье.

/русский язык, чеченский язык/

1алашо:дешархойн дешт1аьхьенах а, предлогах а долу хаарш

т1еч1аг1дар;

церан цхьатера а, къаьсташ а йолу аг1онаш гучуяхар;

г1алаташ талла, ойла ян, гочдан 1амор;

кхетош-кхиор.

Урок д1аяхьар.

I. Хьехархочун дош.

Таханлерчу урокехь вай оьрсийн а, нохчийн а меттанийн грамматикехь дешт1аьхьенан башхаллаш а, нийсаяздаран бакъонаш а билгалйохур ю…

1.Уьн т1ера предложенеш д1аязье.

Билгалъяха дешт1аьхьенаш.

Залпаан карара лента хи чу дуьйжира.

Юьрта йистехула охьадоьдуш долу хи гуьйранна, жимделла чудуьйжира.

Гочйийр ю вай х1ара предложенеш оьрсийн матте:

Лента из рук Залпы упала в воду.

Речка, протекавшая около села, осенью обмелела.

II. Карладаккхар.

-Ткъа х1инца дагалоцур ду вай стенах олу нохчийн маттахь дешт1аьхье:

Дешт1аьхье – иза г1уллакхан къамелан дакъа ду, цо лач дожарехь долчу ц1ердешан а, цуьнан маь1нехь лелачу дешан а кхечу дашца йолу юкъаметтиг гойту.

-Ткъа оьрсийн маттахь предлог стенах олу?

Предлог - это служебная часть речи, которая выражает зависимость существительного, числительного и местоимения от других слов в словосочетании, а значит, и в предложении.

- Башхалла юй царна юкъахь? /Яц/

-Кхин цхьа х1ума билгалдоккхур вай: предлоган а, дешт1аьхьенан а меттиг.

Нохчийн маттахь дешт1аьхьенаш шаьшца уьйр йолчу дешнашна …..

/т1аьхьа лела/

Оьрсийн маттахь предлогаш шайн уьйр йолчу дешнашна хьалха лаьтта,цундела аьлла царах предлогаш (пред бохург - хьалха)

Дешт1аьхье боху дош оьрсийн матте даьккхича послелог бохург ду

/ после- т1аьхьа/, амма предлогаша а, дешт1аьхьенаша а деш долу г1уллакх цхьаъ ду.

-Башхалла х1ун ю? /Хьалха, т1аьхьа х1оттар/.

III. Уьн т1ехь болх байтар. /гочдарца/

Дешт1аьхьенаш: Предлогаш:

чу в, внутрь

ара вне,наружу

т1е на

к1ел под

хьалха впереди

т1ехьа позади /за/

т1аьхьа после /за/

- Х1инца предложенеш х1иттор ю вай, д1аяздинчу дешнех пайда а оьцуш.

Масала: Дитташна к1ел 1охкура макхделла г1аш.

Под деревьями лежали поблекшие листья.

Тхов т1ера охьавоьссира Мохьмад.

Магомед слез с крыши…..

- Муха язйо дешт1аьхьенаш дешнашца? /къаьстина/

- Муха язйо предлогаш? /къаьстина/

- Стенах къасто хаа деза дешт1аьхьенаш? /дешхьалхенех/

/Нохчийн маттахь цхьайолу дешт1аьхьенаш а, дешхьалхенаш а цхьатера ю. Уьш вовшех къасто хаа деза. Уьш вайга къасталур ю предложенехь церан уьйр муьлхачу дашца ю хьаьжча, масала: хи чудоьжна, кор д1адиллира…/

III.Сада1аран миноташ

IV. Зуьйш хаттарш:

-Изменяются ли предлоги по падежам? /Нет/

- Ткъа дешт1аьхьенаш хийцалой дожаршца? /Хийцало/: чу,чуьра,чухула,чоьхьа,чоьхьара,чоьхьахула; т1е, т1ера, т1ехула, т1ехьа..; к1ел, к1елара, к1елхула,к1елхьа../…..

V I. Урокан жам1.

- Х1ун керланиг хии шуна тахана урокехь?

- Шина а маттахь дуьйцуш дика дарий?...

Д1аязде шайн тетрадаш т1е:

Шен ненан мотт бийцар сийлахь ду.

Кхечу къаьмнийн мотт хаар а сийлахь ду.

/Халкъан хьекъалера/

………………………………

Ц1ахь: язъе шайна евзаш йолу дешт1аьхьенаш, оьрсийн матте гочъе уьш.

Дешархоша урокехь бинчу белхан мах хадор.